Xã hội hóa điện ảnh và truyền hình: Hãng phim tư nhân “lên ngôi”?

Nhìn vào các sản phẩm của những hãng phim tư nhân và các công ty cổ phần truyền thông (CTCPTT) đầu tư sản xuất, ta thấy rõ tính chuyên nghiệp, tính quốc tế và sự tự tin của các nhà đầu tư. Những phẩm chất đó phối kết với nhau trong từng sản phẩm, từ cách chọn đề tài, cách tổ chức sản xuất và cách quảng bá, tiếp thị đã tạo cho điện ảnh và truyền hình xã hội hóa một diện mạo mới, một đẳng cấp mới đầy hấp dẫn và thuyết phục.

Những năm gần đây, các hãng phim tư nhân, các CTCPTT với bản lĩnh tự tin chuyên nghiệp và sự năng động của mình đã tạo nên những bứt phá ngoạn mục thể hiện qua những sản phẩm đi vào đời sống văn hóa tinh thần của xã hội. Sự xuất hiện của các phim nghệ thuật và giải trí có chất lượng cao do tư nhân sản xuất như Áo lụa Hà Đông, Dòng máu anh hùng, Nụ hôn thần chết và loạt phim phóng sự truyền hình có tính đột phá do các CTCPTT phối hợp với Đài TFS sản xuất như Mê Kông ký sự, Huyền bí sông Hằng... đã cho thấy quá trình xã hội hóa điện ảnh và truyền hình ngày càng có hiệu quả văn hóa và xã hội.

Khẳng định tính chuyên nghiệp

Nhìn vào cách tổ chức sản xuất và quảng bá sản phẩm của các hãng phim tư nhân như Thiên Ngân, Phước Sang, BHD, Chánh Phương, và các CTCPTT như TV Plus, Cát Tiên Sa... ta có thể thấy họ điều hành mọi việc rất bài bản theo các cách thức và chuẩn mực của các doanh nghiệp giải trí truyền thông trong các nước phát triển. Họ đã biết sử dụng những chuyên gia được đào tạo bài bản ở nước ngoài và áp dụng các tri thức chuyên ngành của công nghệ giải trí, truyền thông vào thực tế hoạt động kinh doanh ở Việt Nam. Họ biết dùng các phương tiện hiện đại và các chiêu thức tiếp thị chuyên nghiệp để quảng bá cho sản phẩm ngay từ khi mới hình thành ý tưởng.

Trong khi các hãng phim nhà nước hầu như không bao giờ lập trang web cho một bộ phim, tổ chức họp báo ra mắt đoàn làm phim một cách trang trọng ngay từ lúc khởi quay hay bỏ kinh phí lớn quảng cáo cho sản phẩm trên báo chí, băng rôn, tổ chức các hoạt động khuyến mại nhân dịp phim ra rạp... thì các hãng tư nhân đã làm việc đó một cách tự giác, năng động và thành thạo. Một đạo diễn của Hãng phim Truyện Việt Nam khi đóng góp ý kiến cho Luật điện ảnh đã đề nghị bổ sung trách nhiệm quảng bá sản phẩm cho các hãng phim nhà nước, một đạo diễn khác mơ phim của mình có được sự quảng bá như các phim tư nhân. Vì trên thực tế, nhiều phim do các hãng phim nhà nước sản xuất bị rơi vào tình trạng “áo gấm đi đêm”, không hề được quảng bá, ngay cả khi mang chuông đi đấm nước người, mang giới thiệu ở chợ phim quốc tế cũng không có đủ các phương tiện thông tin tối thiểu như áp phích, tờ rơi, đĩa CD giới thiệu. Trong khi các nhà báo phải khó khăn vất vả mới có được thông tin và hình ảnh của các phim nhà nước để giới thiệu, thì các hãng phim tư nhân đã chủ động cung cấp đầy đủ cho báo giới.

Tính chuyên nghiệp, tính hàn lâm là một nét mới phân biệt các hãng phim tư nhân ngày nay với các hoạt động sản xuất phim tư nhân của thập kỷ 90 thế kỷ trước...

 Những bài toán ở tầm quốc tế

Các hãng phim nhà nước chỉ trông chờ vào tiền tài trợ hay đặt hàng từ Nhà nước, thậm chí chỉ lo  khấu hao vật tư và khai thác việc bán chất xám của nghệ sĩ lấy tiền trả lương mà hầu như không có bài toán kinh doanh quốc tế như các hãng tư nhân. Hãng phim Truyện Việt Nam trong nhiều năm không tổ chức được đủ công ăn việc làm cho các nghệ sĩ, đến nỗi phải cho các nghệ sĩ tài năng nghỉ hưu sớm lĩnh "một cục" và phải trả lương 70% cho toàn thể CB-CNV cơ quan, đến nay bắt đầu ra quy chế cắt lương các nghệ sĩ đi làm bên ngoài và gửi công văn cho các hãng phim tư nhân thông báo sẽ đòi tiền "xuất khẩu" các nghệ sĩ, theo đó các hãng khác thuê một nghệ sĩ của Hãng phim Truyện Việt Nam ngoài tiền trả cho nghệ sĩ phải trả cho hãng 4 triệu đồng/tháng.

Mục tiêu của các hãng tư nhân là họ hướng tới những bài toán lớn ở đẳng cấp quốc tế. Họ dám bỏ hàng triệu đô-la để sản xuất các bộ phim có giá trị nghệ thuật để tham dự các LHP quốc tế, tạo thương hiệu cho xuất khẩu thu hồi vốn như Áo lụa Hà Đông, Dòng máu anh hùng... Họ có những chương trình hợp tác và kinh doanh quốc tế như Hãng Phước Sang hợp tác với Hàn Quốc sản xuất phim Mười, Hãng Thiên Ngân hợp tác với công ty Mỹ làm cụm rạp Mega Star, Hãng BHD đã kết nối được với một mạng lưới các nhà phát hành phim quốc tế để giúp các hãng nhà nước xuất khẩu nhiều phim hay đang tồn đọng trong kho. Các CTCPTT như TV Plus cũng phối hợp với Đài TFS sản xuất các chương trình ký sự tầm cỡ quốc tế như Mê Kông ký sự, Ký sự hỏa xa, Amazone, Tân Đảo, Huyền bí sông Hằng... và đang triển khai hàng trăm tập ký sự Con đường vĩ đại về hành trình cứu nước của Bác Hồ và Con đường tơ lụa về lịch sử giao thương và văn hóa vùng Tây Á. Bên cạnh một số games show kém chất lượng làm các công ty tư nhân mất điểm, thì những chương trình này không chỉ làm phong phú thêm thực đơn hấp dẫn cho màn ảnh nhỏ, kết hợp được tính giải trí và tính giáo dục, mà còn nâng các chương trình truyền hình Việt Nam lên đẳng cấp quốc tế.  Điều thú vị nữa là các CTCPTT này không chỉ biết phối hợp với nhau trong một dự án sản xuất chương trình, mà còn biết phối hợp với các công ty du lịch để biến hành trình sản xuất phóng sự thành một tour du lịch văn hóa đầy hấp dẫn.